Jogurt kojarzy się wielu osobom z produktem zdrowym i probiotycznym — codziennym wsparciem dla naszej mikroflory jelitowej. Jednak czy rzeczywiście każdy jogurt zawiera probiotyki? Jak czytać etykiety, żeby nie dać się zwieść marketingowym hasłom i przekonać się, co naprawdę znajduje się w kubeczku? Oto, co mówią badania i mikrobiolodzy na temat obecności żywych kultur bakterii w jogurcie.
Czym właściwie są probiotyki?
Definicja probiotyków według nauki
Zgodnie z definicją uzgodnioną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) oraz FAO (Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa), probiotyki to żywe mikroorganizmy, które podawane w odpowiednich ilościach wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. Najczęściej są to wyselekcjonowane szczepy bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, ale nie tylko.
To rozróżnienie ma ogromne znaczenie, gdy mówimy o produktach mlecznych takich jak jogurt. Sam fakt występowania bakterii fermentacji mlekowej nie oznacza jeszcze, że produkt spełnia warunki, by nazywać go probiotycznym.
Różnica między bakteriami fermentacyjnymi a szczepami probiotycznymi
Produkcja jogurtu wiąże się z udziałem tzw. kultury starterowej, czyli bakterii fermentacji mlekowej. Są to przede wszystkim dwa gatunki:
- Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus
- Streptococcus thermophilus
Ich głównym zadaniem jest fermentacja laktozy, podczas której powstaje kwas mlekowy — to on odpowiada za charakterystyczny kwaśny smak jogurtu. Nie są one jednak automatycznie probiotyczne, chyba że producent udowodni ich korzystne działanie zdrowotne w badaniach klinicznych.
Zatem nawet jeśli twój jogurt zawiera „żywe kultury bakterii”, nie oznacza to, że są one probiotykami w rozumieniu naukowym.
Co naprawdę znajdziemy w jogurcie?
Co oznacza „żywe kultury bakterii” na etykiecie?
Większość dostępnych na rynku jogurtów zawiera sformułowanie: „zawiera żywe kultury bakterii”. To hasło, choć powszechne, nie jest równoznaczne z obecnością probiotyków. Odnosi się ono zazwyczaj wyłącznie do minimalnej obecności podstawowych kultur fermentacyjnych, które odpowiadają za produkcję jogurtu.
Z kolei, aby dany produkt mógł nosić oznaczenie „zawiera probiotyki”, powinien spełniać następujące kryteria:
- zawierać jasno określony, przebadany klinicznie szczep lub kilka szczepów bakterii,
- bakterie muszą być żywe i obecne w odpowiedniej ilości (zwykle w przeliczeniu na co najmniej 10⁶–10⁹ jednostek tworzących kolonie na gram produktu),
- producent powinien być w stanie udowodnić korzystny wpływ danego szczepu na zdrowie.
Czy jogurt może stracić właściwości probiotyczne?
Tak, i to dość łatwo. Wiele zależy od:
- długości i warunków przechowywania,
- temperatury w lodówce (wyższa niż 5°C może przyspieszyć obumieranie bakterii),
- dodatków do jogurtu — np. nadmiar cukru może wpływać na przeżywalność niektórych szczepów.
Dlatego nawet jeśli dany jogurt zawierał początkowo probiotyki, ich liczba pod koniec terminu ważności może być znacząco mniejsza — a nawet bliska zeru.
Jogurt naturalny a jogurt probiotyczny — jak je rozróżnić?
Jogurt naturalny
To produkt mleczny otrzymywany dzięki fermentacji mleka przy użyciu standardowych bakterii mleczarskich (wspomnianych wcześniej Lactobacillus bulgaricus i Streptococcus thermophilus). Posiada wartość odżywczą, zawiera białka, wapń i witaminy z grupy B, może wspierać trawienie laktozy, ale niekoniecznie posiada działanie probiotyczne.
Jogurt probiotyczny
Odnosi się do produktów, w których oprócz standardowych kultur starterowych znajdują się specyficzne, wyselekcjonowane szczepy bakterii probiotycznych — najczęściej dodane celowo i opisane nazwą szczepu na etykiecie (np. Lactobacillus rhamnosus GG, Bifidobacterium lactis DN-173 010 itp.).
W takich jogurtach często pojawia się oznaczenie „probiotyczny”, jednak kluczowe jest, czy producent wskazuje nazwę szczepu, jego zasiedlenie i czy są na niego publikacje naukowe potwierdzające działanie.
Jak czytać etykiety jogurtów?
Aby sprawdzić, czy jogurt, który masz pod ręką, rzeczywiście zawiera probiotyki, zwróć uwagę na następujące elementy:
- Lista składników — szukaj nie tylko ogólnego określenia „żywe kultury bakterii”, ale konkretnych nazw bakterii i najlepiej — nazw szczepów (np. Lactobacillus acidophilus LA-5).
- Informacja o liczbie bakterii — niektóre firmy podają, ile jednostek probiotycznych (CFU – colony forming units) znajduje się w gramie produktu.
- Data ważności i przechowywanie — ważne, by jogurt był przechowywany w chłodzie i był świeży, to zwiększa szanse na obecność żywych bakterii.
- Unikaj nadmiaru dodatków — duża ilość cukru, barwników czy aromatów może zaburzać działanie pozytywnych bakterii.
W razie wątpliwości — szukaj informacji na stronach naukowych, organizacji dietetycznych lub publikacji medycznych.
Probiotyki w jogurtach pod lupą badań naukowych
Skuteczność zależy od konkretnego szczepu
W badaniach klinicznych nie każdy szczep bakterii daje takie same efekty. Niektóre wykazują działanie łagodzące objawy zespołu jelita drażliwego (IBS), inne wspierają odporność lub redukują ryzyko biegunek poantybiotykowych.
Przykłady szczepów dobrze udokumentowanych to m.in.:
- Lactobacillus rhamnosus GG – wspiera układ odpornościowy i łagodzi biegunki,
- Bifidobacterium lactis BB-12 – poprawia regularność wypróżnień i stan mikroflory jelitowej,
- Lactobacillus casei Shirota – obniża częstotliwość infekcji układu oddechowego.
Ważne jest, że właściwości probiotyczne zależą nie tylko od rodzaju bakterii, ale również od konkretnego szczepu i jego liczby, dlatego tak istotne jest podanie pełnej informacji na etykiecie.
Przeżywalność w produkcie i w jelitach
Kolejne ważne zagadnienie to, czy bakterie przeżywają cały proces produkcji, przechowywania i przejście przez przewód pokarmowy. Niektóre szczepy są bardzo wrażliwe na kwas żołądkowy, inne lepiej radzą sobie w środowisku jelita.
Dlatego badacze często sugerują technologie enkapsulacji bakterii lub specjalne formaty produktów (np. kapsułki), które zapewniają lepsze warunki dla przetrwania bakterii.
Kiedy warto sięgać po jogurt z probiotykami?
Nie każdy musi na co dzień spożywać jogurty probiotyczne, ale w niektórych sytuacjach ich obecność w diecie może okazać się szczególnie korzystna:
- Po antybiotykoterapii – pomagają odbudować mikrobiotę jelitową,
- W trakcie infekcji układu pokarmowego – niektóre szczepy skracają czas trwania biegunki,
- Przy problemach trawiennych – wspierają fermentację resztek pokarmów, poprawiają wypróżnienia,
- W stanach obniżonej odporności – mogą stymulować odpowiedź immunologiczną.
Należy jednak podkreślić, że efekty mogą się różnić w zależności od osoby, szczepu bakterii oraz dawki, więc nie każdy jogurt probiotyczny zadziała w ten sam sposób u wszystkich.
Paraprobiotyki i postbiotyki — nowy kierunek w badaniach
Choć tradycyjne probiotyki są przedmiotem wielu badań, coraz większe zainteresowanie budzą również paraprobiotyki (inaczej: nieżywe bakterie) oraz postbiotyki — związki produkowane przez bakterie probiotyczne, które mimo braku żywotności mikroorganizmu wykazują działanie prozdrowotne.
Część producentów rozważa ich dodawanie do produktów mlecznych, ponieważ są bardziej stabilne i nie wymagają utrzymania żywych kultur w produkcie końcowym. To może być przyszłość produktów o działaniu podobnym do probiotyków — ale bez wyzwań związanych z przechowywaniem i wrażliwością bakterii.
Świadome wybory konsumenckie mają znaczenie
Choć jogurt naturalny bez probiotycznych szczepów nadal jest wartościowym elementem diety, świadoma decyzja o wyborze jogurtu probiotycznego może przynieść dodatkowe korzyści zdrowotne, szczególnie w okresach zwiększonego ryzyka zaburzeń mikroflory jelitowej.
Kluczowe jest krytyczne podejście do opakowań — nie wszystko, co opisane jako „naturalne”, „żywe” czy „zdrowe”, zawiera rzeczywiste probiotyki we właściwej ilości. Tylko dokładna analiza etykiety może dać nam pewność, co rzeczywiście znajduje się w środku — i jakie bakterie spożywamy.
Warto też pamiętać, że nie ma jednego „najlepszego” probiotyku — jego skuteczność będzie zależeć od konkretnego celu zdrowotnego, kondycji organizmu i regularności spożycia.
Dzięki rosnącej świadomości konsumentów, badania nad probiotykami w jogurtach stają się coraz bardziej precyzyjne, a producenci mają większą motywację, by wprowadzać szczepy o udowodnionym działaniu. Dla nas, jako konsumentów, to tylko dobra wiadomość — bo im więcej wiemy, tym lepiej możemy zadbać o nasze jelita i zdrowie.
